SU MACCU ’E SU CAMPUSANTU
In su Tzilleri de Concheddu, unu fiottu de zovanos, in d’una notte de jerru, muda e iscurigosa, buffende carchi tatza de inu nou, arrejonende de zovanas, bellesa, fortuna, triballu, ricchesa, intreini puru in arresionos de vida de morte, de corazu e balentia. Chie si antaiat goi e chie gai, tottu zovanos, su prus mannu no superaiat sos vintichinbannos, tottu aian cosas de contare, balentias de onzi manera, archibusadas, isparadas in notes malas, contra sos bardaneris, de bardanas fatas e rezidas. De caddos fieros e umbrosos, domados in tres dies. Duncas tottu balentes, tottu de animu bastante, no timiant ne rè ne roccu. Prontos a si zogare sa vida, prontos dimustrare su corazu, unu neidi.- So prontu in tres oras a furare e masellare una traila, pronta a coghere, si ois preparades su fogu- Ma su compare sou, Tottoi li rispondeit – Compà cussas sun cosas chi donzunu de nois lu podet faghere, chentza antos e ne sonos, comente azis fattu ‘ois.
TOTOI Continueidi- Nademi tottu sos chi sezis inoghe, cale de ois, tenet bastante corazu e coro frimmu, de andare a su campusantu a punta de mesa notte, armadu de unu roccu de olostiu longu chimbe prammos: Sa punta fata a bistrale e temperada in su fogu. Unu bicculu de fune, sa fune si ligat s’omine a su cambuzu, s’atera punta ligada a sa rughe de una losa , Cun sa matza che ficada su roccu de olostiu, in mesania de sa losa a ue est ligadu. Onzi corpu ‘e matza devet narrer, a boghe arta, (o mi che leas o ti che leo, finzas a mi risponder no mi arreo).
Tottu restenint de accordu, una istrinta ‘e manu fra issos, pro cunfirmare sa peraulas nadas.
Buffende binu nou buccante, zoghende carchi murra e carchi cantu a tenore, s’ora si fit fatta tarda, sa campana de cresia mazore soneit sa mesanotte, Totoi, bufada s’urtima tatza de afrisiniadu, nerzeit cun boghe grae e e seria. piseddos est tempus de fagher su chi amus nadu s’ora est sonada- Tottos e ses zovanos si ponzeint su bonette e sa zanchetta de velluttinu , s’unicu chi zughiat su cappotto de furesi fit Totoi. Si incamineint a su campusantu. Totoi passende in daenanti de domo sua intreit in magasinu pro leare su roccu de olostiu, chi aiat preparadu pro sa inza, e sa matza pesante, chi su babbu usaiat pro appetzare granittu. In caminu, niunu eteit paraula, resteint mudos, in cussa note muda e iscurigosa. Arrivados a su cantzellu de su campusantu, Totoi lis nesit -A chie toccada – Rrispondeit Bachiseddu,- compà toccat a bois, bois l’azis cherfida custa revessa balentia, e bois la proades-. Totoi chenza ettare peraula ch’etteit sa matza su roccu e sa fune, intro su campusantu, isse brincheit su gantzellu. Andeit a sa prima tumba, ue reposaiat una giovana, chi morzei raida de ses meses, de tubercolosi, ligheit sa fune unu cabu a su cambuzu, s’attera cabu la ligheit a sa rughe. Comintzeit a ficcare su roccu de olostiu in mesania de tumba. A boghe arta in modu te lu intendere sos cumpanzos, declamaiada a onzi corpu de matza, cussas peraulas feas. – O MI CHE LEAS O TI CHE LEO. Imbenujadu comente fit, no si abizeit chi su roccu l’hait ficcadu supra sa coa de su capotto. Sa balentia fit fata pro Totoi. Isorta sa fune dae su cambuzu, chirceit de si che andare, ma s’intendeidi afferadu a su capoto. Sa paura l’intreit in sa carena che fogu alluttu. Prima frittu , poi cardu, li atraesseit su corpus che lampu. Betteit un’urulu, de morte e de orrore, sos cumpanzos intendende cussa oghe ‘e disisperu,si lis astrieit su sambene.
Pro fuire Totoi si isbutoneit su capoto, e in pagos brincos che fit in mesu de sos cumpanzos.
Sos ogros ruios, su sambene calande da-e origjas e da su nasu, s’abbau calendeli dae ucca, pariat unu indimoniadu, ripitinde in continuazione solu custas peraulas: – Mi at muntesu a su capoto e mi che cheriat tirare-. Cussas peraulas, las ripeteit, cun s’abbau calende, pro atteros vintannos chi est camapadu, in sa idda fit connottu comente, su macu de su campusantu. Totoi cheriat brullare cun sos mortos, ma che restadu brulladu.
Sos ateros chimbe zovanos : Barore s’isposeit cun d’una pitzinna de sa idda e prima de ider su primu fizu, benzeit richiamadu e mandadu in su fronte Russu, no torreit prusu, benzeit cunsideradu ispérdidu da-e s’Istadu, e li deint unu vitalitziu pro campare sa muzere e su fizu. Su fizu istudieit in leze, fateit su tzuighe, arriveit a presidente de corte ‘e apellu. Giuanne, Ziromine, e Galistru, lo fusileint sos tedescos in su fronte Albanesu.
Bacchiseddu, (s’unicu chi si fit pentidu de cussa notte) si ritireit in su cunventu ‘e LACONI, istudieit e diventeit preideru. In su 1965, su Paba lu nomineit “Padre esorcista“ pro totta sa Sardigna.
Traila = vitella svezzata
Pietro Peigottu